prof. dr hab. Elżbieta Rudnicka-Fira

Prof. dr hab. Elżbieta Rudnicka-Fira  –  profesor zwyczajny w Katedrze Języka Polskiego UP w Krakowie. Jej zainteresowania językoznawcze i prace naukowe koncentrują się głównie na lingwistyce ścisłej i opartej na dobrze udokumentowanych materiałach. Zaznacza się tu kilka nurtów badawczych: 1) onomastyka (zwłaszcza antroponimia historyczna, ale też synchroniczna, toponimia i chrematonimia); 2) dialektologia i socjolingwistyka; 3)językoznawstwo kwantytatywne (szczególnie w odniesieniu do tekstów artystycznych); 4) kontakty językowe i kulturowe (język polski poza granicami kraju), głównie polszczyzna kresowa; 5) historia języka polskiego (słownictwo, słowotwórstwo, język pisarzy); 6) współczesna polszczyzna ogólna.

Magisterium z filologii polskiej (WSP w Krakowie) uzyskała w 1973 r. na podstawie pracy pt. Frekwencja form fleksyjnych w „Opowiadaniach” Kazimierza Brandysa, napisanej pod kier. doc. dra hab. Jana Zaleskiego.

Doktorat – w roku 1982, na podstawie rozprawy doktorskiej Studia nad słownictwem „Dziadów” Adama Mickiewicza (Analiza statystyczna) – promotor: prof. dr hab. Maria Zarębina, recenzenci: prof. dr hab. Walery Pisarek i prof. dr hab. Aleksander Wilkoń.

Habilitacja – w 2005 r. , na podstawie dorobku i rozprawy habilitacyjnej pt. Antroponimia Krakowa od XVI do XVIII wieku. Proces kształtowania się nazwiska, Katowice 2004 (recenzenci w przewodzie habilitacyjnym: prof. dr hab. Aleksandra Cieślikowa, prof. dr hab. Leszek Bednarczuk, prof. dr hab. Aleksander Wilkoń).

Tytuł naukowy profesora – w roku 2014 w oparciu o dorobek oraz monografię Imiennictwo krakowian od XVI do XVIII wieku na tle historii i kultury (Kraków 2013).

Od roku 1974 do 2007 – zatrudniona na etacie naukowo-dydaktycznym w Instytucie Języka Polskiego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, a od 2007 r. do dzisiaj – pracuje w  Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie (najpierw na stanowisku profesora uczelnianego, a od 2014 r. – profesora zwyczajnego). Równocześnie, w latach 1987-1989 była zatrudniona na stanowisku wykładowcy i lektora języka polskiego w Slavisch – Baltisches Seminar Westfälische Wilhelms – Universität w Mȕnster (Niemcy), gdzie prowadziła wykłady, konwersatoria oraz seminaria z zakresu językoznawstwa (gramatyka opisowa i historyczna języka polskiego, historia języka polskiego oraz dialektologia), a także lektoraty (cztery stopnie zaawansowania).

W latach 2001-2007 pracowała dodatkowo (pół etatu)na Wydziale Filologii Polskiej Kolegium Nauczycielskiego w Bielsku-Białej, a w r. ak. 2003/2004 prowadziła wykłady z językoznawstwa ogólnego (godziny zlecone) na Wydziale Neofilologii w Akademii Polonijnej w Częstochowie.

W latach 2006-2008 zatrudniona ( na drugim etacie)na stanowisku profesora nadzwyczajnego w Instytucie Filologii Polskiej Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu.

Pełniła funkcję pełnomocnika Rektora( UP) ds. Współpracy z Państwowym Uniwersytetem Grodzieńskim im. Janki Kupały (lata 2008 –  2012).

Wykłady dla studentów polonistyki i anglistyki Uniwersytetu Grodzieńskiego im. Janki Kupały.

Od roku 2008 do 2014 była kierownikiem Kwalifikacyjnych Studiów Podyplomowych Nauczanie języka polskiego jako obcego na Wydziale Filologicznym UP, które wraz z Dyrekcją IFP współorganizowała, przygotowując je od strony merytorycznej.

Wypromowała 4 doktorów,ok.100 magistrów i licencjatów filologii polskiej, recenzentka w kilku przewodach profesorskich, kilkunastu habilitacyjnych i kilkunastu doktorskich; opiniowała granty i projekty ministerialne.

Pełnione funkcje w komisjach, zespołach, redakcjach czasopism, stowarzyszeniach i innych gremiach naukowych:

• Komisja Konkursu o Nagrodę im. Czesława Zgorzelskiego KUL w Lublinie (lata 2013, 2019 i 2020) – członek jury (komisja językoznawcza)
• Polskie Towarzystwo Językoznawcze, członek
• Komisja Językoznawstwa Oddziału PAN w Krakowie i w Katowicach, członek
• Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego w Krakowie, członek
• Komisja Onomastyczna przy Komitecie Językoznawstwa PAN w Krakowie, członek
• Komisja Socjolingwistyki przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów, członek
• Komisja Dialektologiczna Komitetu Językoznawstwa PAN, współpracownik
• Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, członek
• Rada Naukowa prac zbiorowych „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”
• Rada Redakcyjna „Polszczyzny Mazowsza i Podlasia”, członek
• Międzynarodowa Rada Redakcyjna ”Międzynarodowego Instytutu Adama Mickiewicza” przy Katedrze Filologii Polskiej Państwowego Uniwersytetu Grodzieńskiego im. Janki Kupały w  Grodnie

Granty, projekty badawcze (koordynacja i udział):

Uczestnictwo w pracach zespołowych,  prowadzących badania naukowe w ramach grantów KBN (w tym też ogólnopolskich) nad: językiem polskim czasu II wojny światowej (pod kier. prof. dr hab. Ireny Bajerowej, UŚ); słowotwórstwem doby staropolskiej (pod kier. prof. dr hab. Krystyny Kleszczowej, UŚ); językiem polskim poza granicami kraju (koordynator: prof. dr hab. Stanisław Dubisz (UW).

Prowadzone kursy:

• gramatyka opisowa języka polskiego
• gramatyka historyczna języka polskiego
• gramatyka języka staro-cerkiewno-słowiańskiego
• historia języka polskiego
• metodologia badań językoznawczych
• wykład monograficzny
• dialektologia
• językoznawstwo ogólne
• wstęp do językoznawstwa
• seminarium magisterskie
• wstęp do onomastyki
• krytyczna analiza dyskursu
• leksykologia i leksykografia

Najważniejsze publikacje naukowe

Monografie:

1. Słownictwo „Dziadów” Adama Mickiewicza w świetle analizy statystycznej (wybór problematyki). Wyd. UŚ, Katowice 1986, ss. 142.
2. 2. Antroponimia Krakowa od XVI do XVIII wieku. Proces kształtowania się nazwiska. Wyd. UŚ, Katowice 2004, ss. 608.
3. Imiennictwo krakowian od XVI do XVIII wieku na tle historii i kultury. Wyd. Naukowe U P w Krakowie, Kraków 2013, ss.247

Podręczniki, skrypty:

1. Dialektologia. Materiały pomocnicze. Konteksty socjolingwistyczne i etnolingwistyczne (współaut.: Aldona Skudrzyk). Wydaw.UŚ, Katowice 2010, ss. 281.

Artykuły, m.in:

1. Nazewnictwo w „Dziadach” Adama Mickiewicza. W: „Język Artystyczny”. T. 2, Katowice 1981, s. 145–170.
2. Złożenia rzeczownikowe w staropolszczyźnie. „Język Polski” LXXIII, 1993, z. 1–2, s. 30–40.
3. Polszczyzna pisana inteligencji polskiej na Białorusi. W: Język polski dawnych Kresów Wschodnich. Tom 1. Studia i materiały, pod red. J. Riegera, Warszawa 1996 , Wydawnictwo Naukowe Semper, s. 111–124.
4. Pragmatyczny aspekt nazw własnych we współczesnej polszczyźnie użytkowej. W: 12. Slovenská Onomastická Konferencia a 6. Seminár „Onomastiká a Škola”, 25–26 octóbra 1995. Zbornik referátov. Zostavili Milan Majtán a František Ruščak, Prešov 1996, s. 68–73.
5. Językoznawczy warsztat badań nad twórczością Elizy Orzeszkowej [w:] Tworczestwo Elizy Orzeszkowej w esteticzeskom prostranstwie sowriemiennosti. Pod red. Swietłany Musijenko, Grodno, 2011, s. 204-215.
6. Imiona mieszkańców miast Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego w perspektywie socjolingwistycznej, [w:] „Onomastica Slavogermanica” XXX, Wrocław 2011, s. 197-207.
7. Germanizmy w śląskim profesjolekcie górniczym, w:] MISCELLANEA SLAVICA MONASTERIENSIA. Gedenkschrift fȕr Gerhard Birkfellner, gewidmet von Freunden, Kollegen und Schȕlern. Hg. v. Bernhard Symanzik. Berlin 2013.

7. Gwarowa leksyka apelatywna – podstawą kreacji przezwisk ludowych (na przykładzie Żywiecczyzny). W: Wokół polszczyzny dawnej i obecnej, pod red. B. Nowowiejskiego, Białystok 2006, s. 301–312.
8. Ludowe antroponimy przezwiskowe a gwara w dobie współczesnych przemian cywilizacyjnych, [w:] „Onomastica” Rocznik LX, Kraków 2016, s. 187 -200.
9. Natura jako element nominacyjny w kreacji nazw miejskich lokali gastronomicznych, [w:]„Prace Językoznawcze” XX/3, pod red. Marii Biolik, Olsztyn 2018, s.139-151.

Redakcje prac zbiorowych:

1. „GorszeNIE w literaturze, języku, mediach, edukacji”. Wydaw. Nauk. UP, Kraków 2013 (współred.: Bogusław Skowronek)
2. „Język w środowisku wiejskim. Gwara- społeczeństwo – Kultura”, tom II, Collegium Columbinum, Kraków 2014 (współred.: Marzena Błasiak-Tytuła), tu także: Słowo wstępu.

Udział w konferencjach krajowych i zagranicznych z referatem (wybór):

1. Ogólnopolska Konferencja Naukowa z cyklu Miasto – przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie nt. ”Przyroda miasta/ wsi w języku i kulturze” – Bydgoszcz 28-30 IX 2017 r. – referat: Natura jako element nominacyjny w kreacji nazw miejskich lokali gastronomicznych.
2. Konferencja językoznawcza z cyklu „Językowa przeszłość i współczesność Mazowsza i Podlasia na tle innych regionów” [Towarzystwo Kultury Języka Oddz. W Łomży, Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów] – Łomża 27-29 VII 2017 r. – referat: Gwara a poczucie tożsamości lokalnej jej użytkowników
3. XIX Międzynarodowa i Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna pt. Funkcje nazw własnych w kulturze i komunikacji (Instytut Filologii Polskiej UAM w Poznaniu oraz Instytut Kultury Europejskiej w Gnieźnie – Gniezno; referat: Określenia identyfikacyjne kobiet w szesnastowiecznych dokumentach krakowskich w aspekcie społeczno-obyczajowym i historyczno-kulturowym(20 -22 IX 2014 r.)
4. Ogólnopolska Konferencja Naukowa nt. „Status gwary w języku i kulturze”, Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN, Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, Kraków (Przegorzały, ) 14-15 09. 2015. referat: Ludowe antroponimy przezwiskowe a gwara w dobie współczesnych przemian cywilizacyjnych.
5. Ponadto: Grodno (2008), Prešov (1995),Munster (2006) oraz konferencje cykliczne: onomastyczne (m. in. Wrocław, Olsztyn, Lublin, Kraków) i poświęcone miastu w kontekście językowo-kulturowym (Bydgoszcz).

Działalność popularyzatorska, pedagogiczna i kulturalna:

Kilkanaście odczytów i prelekcji popularnonaukowych, wygłoszonych dla nauczycieli i uczniów szkół średnich, większość z nich w ramach Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego (m.in. LO w Sosnowcu, Mysłowicach, Tychach, Cieszynie, Katowicach, MPiK w Rybniku, ODN w Katowicach, oraz wykłady dla Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Miejskim Ośrodku Kultury w Olkuszu i Bukownie.

Odznaczenia i nagrody :

1.  Medal Komisji Edukacji Narodowej (2011 r.)
2. Nagrody Rektora UŚ : za działalność naukowo-dydaktyczną (lata 1976 i 1982) oraz
3. „Nagroda indywidualna II stopnia” za działalność naukowo-badawczą (2006 rok)
4. Nagroda Rektora UP im. KEN w Krakowie – indywidualna II stopnia za osiągnięcia naukowe (2014 r.).