Katedra Literatury Nowoczesnej i Krytyki Literackiej

 

Trzeba być absolutnie nowoczesnym. Żadnych kantyczek: utrzymać zdobyty teren.

(Artur Rimbaud)

 

zespół

prof. dr hab. Paweł Próchniak / kierownik katedry

dr hab. prof. UKEN Małgorzata Chrobak

dr hab. prof. UKEN Andrzej Franaszek

dr hab. prof. UKEN Krystyna Latawiec

dr hab. prof. UKEN Jacek Rozmus

dr hab. prof. UKEN Magdalena Sadlik

dr hab. prof. UKEN Renata Stachura-Lupa

dr Jakub Kozaczewski

mgr Marcin Chudoba / doktorant

 

tradycje

Katedra Literatury Nowoczesnej i Krytyki Literackiej powstała 1 października 2022 roku z połączenia Katedry Literatury i Kultury Polskiej XIX wieku, działającej pod kierownictwem prof. Tadeusza Budrewicza, oraz Katedry Literatury Polskiej XX i XXI wieku i Krytyki Artystycznej, kierowanej przez dr hab. Krystynę Latawiec. Katedra kontynuuje także badania i tradycje Katedry Literatury Polskiej, prowadzonej przez prof. Bolesława Farona, oraz Katedry Literatury Współczesnej i Krytyki Literackiej, której kierownikiem był prof. Paweł Próchniak. W pierwszych latach istnienia Katedry Literatury Nowoczesnej i Krytyki Literackiej kierowała nią dr hab. Krystyna Latawiec.

Katedra podtrzymuje i rozwija tradycję badań nad szeroko rozumianą literaturą nowoczesną, zapoczątkowanych – w ówczesnej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie – przez prof. Wincentego Danka (pierwszego pochodzącego z wyboru rektora uczelni, magistranta prof. Ignacego Chrzanowskiego), a także prof. Jana Nowakowskiego (magistranta prof. Chrzanowskiego i doktoranta prof. Kazimierza Wyki), prof. dra hab. Józefa Białka (doktoranta prof. Wyki) oraz prof. dra hab. Stanisława Burkota (również doktoranta prof. Wyki), uhonorowanego Nagrodą im. Kazimierza Wyki (1987) – podobnie jak dwóch obecnych pracowników katedry: dr hab. Andrzej Franaszek (2013) i prof. Paweł Próchniak (2024).

Pracownicy wszystkich czterech katedr, których tradycje badawcze kontynuuje Katedra Literatury Nowoczesnej i Krytyki Literackiej, zajmowali się literaturą XIX i XX wieku oraz jej kontekstami, w tym zwłaszcza analizą twórczości XIX-wiecznych prozaików (prof. Tadeusz Budrewicz, prof. Hanna Bursztyńska, prof. Stanisław Burkot), poezją i prozą XX wieku (prof. Stanisław Burkot), literaturą Kresów (prof. Hanna Bursztyńska), twórczością regionalną i nurtem chłopskim (dr Edward Chudziński, prof. Bolesław Faron, dr Andrzej Gurbiel, dr hab. Marek Karwala), a także zagadnieniami twórczości dramatycznej i krytyki teatralnej (prof. Kazimierz Gajda, prof. Ewa Łubieniewska), biografistyką (prof. Tadeusz Budrewicz, prof. Stanisław Burkot, prof. Bolesław Faron, dr Marek Ostasz), badaniami nad literaturą pajdialną i metodami lektury (prof. Alicja Baluch, prof. Maria Ostasz), poezją religijną i ekfrazą (dr hab. Marek Karwala), tematyką czarnego humoru i makabry (dr Bogusław Gryszkiewicz), kulturą funeralną XIX wieku (prof. Tadeusz Budrewicz) i ewolucją idei natury (dr Andrzej Gurbiel).

 

aktualne prace badawcze

Obecnie pola naukowych zainteresowań pracowników katedry to przede wszystkim: literatura dla dzieci i młodzieży, pogranicza fantastyki i realizmu, literackie infantylizacje (dr hab. Małgorzata Chrobak), biografistyka, poezja współczesna, eseistyka (dr hab. Andrzej Franaszek), poetyka Nowej Fali i poezja religijna (dr Jakub Kozaczewski), literackie miejsca peryferyjne, polski dramat i teatr współczesny (dr hab. Krystyna Latawiec), antropologia słowa, ciemny nurt literatury nowoczesnej, pamięć kulturowa i wyobraźnia symboliczna, sztuka czytania (prof. Paweł Próchniak), literacka historiografia i aksjologia wojny (dr hab. Jacek Rozmus), literatura popularna modernizmu, podróżopisarstwo (dr hab. Magdalena Sadlik), proza kobieca i tematyka emancypacji kobiet, życie literackie Krakowa (dr hab. Magdalena Sadlik, dr hab. Renata Stachura-Lupa), konteksty filozoficzne, kulturowe i polityczne literatury XIX wieku, krytyka literacka (dr hab. Renata Stachura-Lupa).

W katedrze działa także Zespół Badawczy: Dziewiętnastowieczność.

  

dydaktyka

Pracownicy katedry prowadzą przekrojowe kursy historii literatury romantyzmu, pozytywizmu, modernizmu, dwudziestolecia międzywojennego, literatury lat 1939-1968, lat 1969-1989 oraz literatury po roku 1989, a także wykłady i konwersatoria poświęcone literaturze najnowszej, poezji polskiej po roku 1939, zagadnieniom modernizmu i postmodernizmu, literaturze powszechnej w jej powiązaniach z innymi sztukami, biografistyce i literaturze non-fiction, kulturowym kontekstom literatury, antropologii codzienności w literaturze polskiej XIX wieku, relacjom literatury i mitu, kerygmatycznym aspektom literatury, baśniowości, komediowości, literackim reprezentacjom kobiecości oraz literaturze dla dzieci i młodzieży, a także prawnym aspektom życia literackiego.

W dydaktyce uprawianej przez członków katedry szczególne miejsce zajmują zajęcia dotyczące sztuki czytania: analizy i interpretacji dzieła literackiego, krytyki literackiej oraz lekturowych aspektów semiotyki.

  

współpraca

Członkowie katedry współpracują lub współpracowali z wieloma instytucjami w Polsce i za granicą – inicjując i współprowadząc prace badawcze, cykliczne wydarzenia literackie, akcje społeczne, działania popularyzatorskie i wydawnicze. 

Efekty tych prac to między innymi koncepcje i realizacja poszczególnych edycji festiwali: Miasto Poezji (Lublin), Warszawa Wierszy, SchulzFest. Międzynarodowy Festiwal Brunona Schulza w Drohobyczu, Druga Jesień (Drohobycz), akcje: Podaruj Wiersz, Gift a Poem i Lekcje Czytania, cykle seminariów z zakresu antropologii słowa, działania wpisujące literaturę w przestrzeń społeczną: Słowa z Popiołu i Schrony Wierszy, czy portal: stronypoezji.pl.

Wybrane instytucje, z którymi współpracowaliśmy: 

• Biblioteka Kraków
• Biblioteka Narodowa w Warszawie
• Fundacja Tygodnika Powszechnego
• Fundacja im. Zbigniewa Herberta
• Instytut Badań Literackich PAN
• Instytut Sztuki PAN
• Katedra Historii Literatury XIX wieku UJ
• Katedra Historii Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski UJ
• Muzeum Bolesława Prusa w Nałęczowie
• Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku
• Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
• Muzeum Narodowe w Krakowie
• Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu
• Muzeum Okręgowe w Tarnowie
• Muzeum Okręgowe w Suwałkach
• Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie
• Ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” w Krasnogrudzie
• Polonistyczne Centrum Naukowo-Informacyjne im. Igora Menioka Uniwersytetu w Drohobyczu
• Polski PEN Club
• Pracownia-Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego w Poznaniu
• Pracownia Antropologii Słowa w Lublinie
• Śródmiejski Ośrodek Kultury w Krakowie
• Twierdza Kraków
• Universita Ca’ Foscari w Wenecji
• Wrocławski Dom Literatury
• Wydawnictwo Czarne
• Wydawnictwo Pasaże
• Zakład Poetyki i Krytyki Literackiej UAM
• Zakład Teorii i Antropologii Kultury UJ