dr hab. prof. UKEN Renata Dźwigoł

Zainteresowania naukowe i problematyka badań:

• stereotypy językowo-kulturowe
• stereotypy dotyczące grup etnicznych
• polska demonologia ludowa (ślady wierzeń ludowych utrwalone w słownictwie, frazeologii i paremiologii)
• frazemy z pola leksykalno-semantycznego DIABEŁ w ujęciu antropocentrycznym (człowiek wobec sacrum; obraz człowieka: aspekt fizyczny, wykonywane czynności i podejmowane działania, charakter, emocje, relacje międzyludzkie; obraz świata, który człowieka otacza)
• diabelskość jako kategoria nazewnicza (motywacja semantyczna utrwalonych w polszczyźnie dwuwyrazowych nazw z komponentem rzeczownikowym ‘diabeł’ lub przymiotnikowym ‘diabelski’)
• onimiczny potencjał frazeologii „diabelskiej” (chrematonimy, ideonimy)

Pełnione funkcje:

• członkini Komisji Etnolingwistycznej Komitetu Językoznawstwa PAN (od 2007)
• członkini Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego (od 1994)
• członkini Kolegium Recenzentów do oceny projektów badawczych kandydatów do Szkoły Doktorskiej UP w dyscyplinie językoznawstwo (od 2020)

Współpraca międzynarodowa, udział w projektach międzynarodowych:

• współpraca z pracownikami Katedry Slawistyki Uniwersytetu Ostrawskiego (2014, 2016, 2017 – w ramach programu Erasmus +)

Prowadzone kursy:

• gramatyka opisowa języka polskiego 1, 2, 3
• składnia współczesnego języka polskiego
• stylistyka praktyczna
• kultura języka polskiego
• analiza językowo-stylistyczna tekstu
• podstawy etnolingwistyki
• językowy obraz świata
• stereotypy etniczne w języku
• język jako wyznacznik tożsamości

Najważniejsze publikacje naukowe:

monografia:

Polskie ludowe słownictwo mitologiczne, Kraków 2004. http://rep.up.krakow.pl/xmlui/handle/11716/1033

Recenzja: Anna Kaczan, Nazwy istot demonicznych w gwarach polskich, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 2006, t. 18, s. 369-371.

artykuły naukowe (wybór):

• „Ni pies, nie bies” – jednostki frazeologiczne z komponentami ‘pies’ oraz ‘diabeł’ w polszczyźnie, [w:] Životinje u frazeološkom ruhu, urednica I. Vidović Bolt, Zagreb 2014, s. 1-13, http://www.animalisticki-frazemi.eu/images/frazemi/zbornik_radova/Dzwigol%20za%20WEB.pdf spis treści: http://www.animalisticki-frazemi.eu/index.php/2-uncategorised/17-kazalo
• O „diabelskich” nazwach i nazwaniach, [w:] Polono-Slavica in honorem Maria Wojtyła-Świerzowska, red. naukowa L. Bednarczuk, H. Chodurska, A. Mażulis-Frydel, Krakowskie Studia Slawistyczne II, Kraków 2014, s. 77-90.
• O człowieku w aspekcie fizycznym – na podstawie jednostek frazeologicznych z komponentem „diabeł”, [w:] „Problemy Frazeologii Europejskiej”, t. X, 2015, s. 111-130, http://pfe.leksem.pl/wp-content/uploads/Dzwigol-2.pdf
• „Mała ojczyzna” Ślązaka we frazeologizmach i przysłowiach gwarowych (Śląsk Cieszyński, Górny Śląsk, Śląsk Opolski), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis” 190: „Studia Linguistica” X, 2015, s. 15-39, http://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/5105/AF190–03–Mala-ojczyzna-Slazaka–Dzwigol.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Diabeł w reklamie – aspekt kulturowy i językowy, [w:] Język a media. Zjawiska językowe i komunikacyjne we współczesnych mediach, red. B. Skowronek, E. Horyń, A. Walecka-Rynduch, Kraków 2016, s. 191-203.
• „Ś ciebie mo dioboł pociechę”. O charakterze człowieka na podstawie frazeologizmów i paremii z pola leksykalno-semantycznego DIABEŁ, [w:] Słowiańska frazeologia gwarowa, red. M. Rak i K. Sikora, Kraków 2016, s. 195-208, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/31006/rak_sikora_slowianska_frazeologia_gwarowa.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• O śląskiej frazeologii i paremiologii toponimicznej – raz jeszcze, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis” 210: „Studia Linguistica” XI, 2016, s. 58-74, http://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/5126/AF210–1-05–O-slaskiej-frazeologii–Dzwigol.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Frazemy z pola leksykalno-semantycznego DIABEŁ wyrażające i opisujące cechy charakteru człowieka, [w:] W kręgu dawnej polszczyzny, red. M. Mączyński, E. Horyń, E. Zmuda, t. V, Kraków 2018, s. 37-69.
• Nazwotwórczy potencjał frazeologii „diabelskiej”. Potencjał onimiczny frazeologizmu (tam) gdzie diabeł mówi dobranoc, [w:] Deutsche Pfraseologie und Parömiologie im Kontakt und im Kontrast II, Beiträge der 2. internationalen Tagung zur Phraseologie und Parömiologie in Wrocław/Polen, 23.-25. Mai 2019, A. Gondek, A. Jurasz, M. Kałasznik & J. Szczęch (Hrsg.), Hamburg 2020, s. 315-332.
• Miejsce jako kategoria językowo-kulturowa we frazemach z pola leksykalno-semantycznego DIABEŁ, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 32 (2020), s. 191-211.

w druku:

Frazeologizm (tam) gdzie diabeł mówi dobranoc w słowniku i w tekstach. Formy zmodyfikowane.

prace pod redakcją:

• „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” IX, 2014 (współredakcja tematyczna tomu)
• Dialog z Tradycją, t. III i IV: Język – komunikacja – kultura, red. naukowa R. Dźwigoł, I. Steczko, Kraków 2015.
• „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” XI, 2016 (współredakcja tematyczna tomu)
• Dialog z Tradycją, t. VI: Dawna i współczesna kultura funeralna, red. naukowa I. Steczko, R. Dźwigoł, Kraków 2017.
• Dialog z Tradycją, t. VII: Dawna i współczesna kultura funeralna, red. naukowa I. Steczko, R. Dźwigoł, Kraków 2018.
• „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” XV, 2020 (współredakcja tematyczna tomu)

Udział w konferencjach krajowych i  zagranicznych z referatem (wybór):

• Kamień a człowiek – wartościowanie we frazeologizmach z leksemem „kamień”, Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Kamień w języku, literaturze i kulturze”, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie (8-9.12.2011).
• O człowieku w aspekcie fizycznym – na podstawie jednostek frazeologicznych z komponentem ‘diabeł’, obrady Sekcji Frazeologicznej Komitetu  Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk, Warszawa (22.02.2013).
• Obraz śmiechu w polskiej frazeologii i paremiologii, XII Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Słowo. Tekst. Czas”. Frazeologia w idiolekcie i systemach języków słowiańskich. W 200. rocznicę urodzin Tarasa Szewczenki, Uniwersytet Szczeciński (14-15.11.2013).
•  „Gdybym był bogaty…” – obraz człowieka bogatego w polskich przysłowiach, Międzynarodowa Slawistyczna Konferencja Naukowa „Parémie Narodů Slovanských VII”, Ostravská univerzita, Ostrawa (17-18.09.2014).
• „Ś ciebie mo dioboł pociechę”. O charakterze człowieka na podstawie frazeologizmów i paremii z pola leksykalno-semantycznego <DIABEŁ>, Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Słowiańska frazeologia gwarowa”, Uniwersytet Jagielloński, Kraków (3-4.10.2015).
• Nazwy z zakresu kultury materialnej motywowane pojęciami z zakresu kultury duchowej, Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Dziedzictwo kultury materialnej utrwalone w leksyce, frazeologii i paremiologii języków słowiańskich”, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie (27-28.04.2015).
• Obraz innych grup etnicznych w paremiach – składniki poznawcze stereotypu, Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Parémie Narodů Slovanských VIII”, Ostravská univerzita, Ostrawa (13-14.09.2016).
• Ślady ludowych przekonań wierzeniowych na temat czarownicy we frazeologii i paremiologii polskiej, Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Czarownice”, Górnośląski Park Etnograficzny, Chorzów (12-13.05.2016).
• Miejsce jako kategoria językowo-kulturowa we frazemach z pola leksykalno-semantycznego  <DIABEŁ>, Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Kultura tradycyjna w perspektywie ochrony dziedzictwa i regionalnych tożsamości” dedykowana Profesorowi Janowi Adamowskiemu w roku jubileuszu 70. urodzin, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin (29-30.11.2018).
• Nazwotwórczy potencjał frazeologii „diabelskiej”, Międzynarodowa Konferencja „Deutsche Phraseologie und Parömiologie im Kontakt und Kontrast’ (Sekcja Polska), Uniwersytet Wrocławski, Universität Leipzig, Wrocław (23-25.05.2019).

Działalność popularyzatorska, pedagogiczna i kulturalna:

• artykuł prasowy (wywiad): W ludowych wierzeniach z rejonu Gorców roiło się od diabłów i demonów. Z dr Renatą Dźwigoł rozmawia Teresa Zielińska, „Gazeta Nowosądecka”, 17.05.2013, s. 6.
• wykład: Stereotypy językowe – na przykładzie stereotypów etnicznych, Uniwersytet Trzeciego Wieku w Nowym Sączu – Sekcja Kulturoznawcza (2013)
• odczyt: „Ni pies, ni bies” – o jednostkach frazeologicznych z komponentami ‘pies’ oraz ‘diabeł’, Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego (2014)
• wykład: Stereotypy mieszkają w języku, VI Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza w Krakowie (2015)
• wykład: Językoznawcy o stereotypach. Stereotyp Niemca w polszczyźnie oraz Polaka w języku niemieckim, Uniwersytet Otwarty w Bukownie (2017)

Odznaczenia i nagrody:

• nagrody Rektora Akademii Pedagogicznej w Krakowie: zespołowa III stopnia za pracę zbiorową Świat Michała Bałuckiego (2003)
• indywidualna II stopnia za książkę Polskie ludowe słownictwo mitologiczne (2005)
• indywidualna III stopnia za uzyskanie stopnia doktora habilitowanego (2020)