dr hab. prof. UKEN Marek Pieniążek

Marek Pieniążek – ukończył polonistykę i teatrologię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Profesor Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, doktor habilitowany nauk humanistycznych, pracuje w Instytucie Filologii Polskiej UKEN. Kierownik Zespołu Badań nad Mediatyzacją Kultury i Sztuki Ośrodka Badań nad Mediami UKEN. Zajmuje się performatywnymi aspektami dydaktyki literatury, języka i teatru w przestrzeni zmediatyzowanej. Autor pięciu monografii naukowych, kilkudziesięciu artykułów z dziedziny humanistyki, redaktor naukowych tomów wieloautorskich i czasopism. Wydał kilka tomików poetyckich: Zasypiam w twoich oczach (1994), Sen nas owiewa (1995), Dajcie mi ciszę (1998). Opracował wznowienia przedwojennych powieści Jana Waśniewskiego: Ognie w pirytach (2008), Po dniówce (2009). Redaktor książek pisarzy i poetów Olkusza, m.in.: Anny Piątek Mój prywatny konfesjonał (2012), Ewy Pogan Mogę się śmiać (2014), Jacka Majcherkiewicza Dotyk anioła (2015), Ireny Włodarczyk Rozmowy numerowane (2015), Kazimiery Janczy Nim zatrzyma mnie czas (2016), Olimpii Rychlińskiej Tkane z milczenia (2019), Ireny Włodarczyk I dalej tańczy sama (2024). Pomysłodawca i redaktor monografii Teaching of National Languages in the V4 Countries (2016) oraz Artysta. Biokulturowy interfejs? (2017). Twórca koncepcji Wierszy bez tekstu, odsłaniających obecność podmiotu w środowisku dynamicznych procesów afektywnych.  W 2019 r. uzyskał dyplom tutora w certyfikowanej Szkole Tutorów Akademickich Collegium Wratislaviense. Promotor dwóch doktoratów (2023 r., 2024 r.) poświęconych mediatyzacji współczesnego teatru.

Pełnione funkcje:

• Członek Senatu Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej na kadencję 2020–2024
• Członek Rady Instytutu IFP UKEN
• Członek Rady Dyscypliny Literaturoznawstwo UKEN
• Przewodniczący Komisji Rekrutacyjnej IFP UKEN
• Dyrektor Centrum Badań nad Kulturą i Edukacją Regionalną IFP UKEN
• Wiceprzewodniczący Komisji Dydaktycznej Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza

Współpraca międzynarodowa, udział w projektach międzynarodowych:

• Członek Komisji Stylistycznej oraz Komisji Dydaktycznej Międzynarodowego Komitetu Slawistów
• Współpraca z wieloma ośrodkami naukowymi w Europie Środkowej, m.in. z Uniwersytetem w Belgradzie, Uniwersytetem w Oradei (członek komitetu redakcyjnego Annals of the Univeristy of Oradea), Uniwersytetem Karola w Pradze, (grant wyszehradzki i monografia wieloautorska), Uniwersytetem w Lubljanie, Uniwersytetem Łomonosowa w Moskwie (tłumaczenia z j. rosyjskiego).
• W ramach programu Erasmus + Programme Teaching Staff Mobility wykłady i seminaria na Uniwersytecie w Belgradzie (Serbia), Uniwersytecie w Lubljanie (Słowenia), w Arab Academy for Science w Alexandrii (Egipt), w Uniwersytecie w Wielkim Tyrnowie (Bułgaria), w Uniwersytecie w Oradei (Rumunia), Uniwersytecie Palackiego w Ołomuńcu (Czechy), Uniwersytecie Mateja Bela w Bańskiej Bystrzycy (Słowacja).

Granty, projekty badawcze (koordynacja i udział):

1. Promotorski projekt badawczy Komitetu Badań Naukowych (promotor: prof. dr hab. Ryszard Nycz, 2002-2003).
2. Kierownik projektu Teaching of national languages in the V4 countrieszrealizowanego we współpracy z Uniwersytetem Karola w Pradze (Czechy), Uniwersytetem w Nitrze (Słowacja), Uniwersytetem Gáspára Károliego w Budapeszcie (Węgry), finansowanego z Funduszy Wyszehradzkich (2015-2016). Grant sfinalizowany wydaniem monografii  naukowej pt. Teaching of national languages in the V4, Praga 2016.http://rep.up.krakow.pl/xmlui/handle/11716/1265
3. Udział w realizacji projektu „KOMPETENTNY NAUCZYCIEL – MISTRZ I WYCHOWAWCA” (2018 – 2023) współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego – POWR.03.01.00-00-KN22/18, grant przyznany w konkursie Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.

Prowadzone kursy:

seminaria licencjackie i magisterskie oraz doktorskie, teatr i dramat współczesny, wstęp do teatrologii, polonistyka performatywna w szkole, dydaktyka literatury i języka polskiego w szkole ponadpodstawowej, kultura polska, zagadnienia kulturoznawstwa, krytyczna analiza dyskursu, semiotyka tekstów kultury, polonistyczna e-dydaktyka, hiperteksty: formy i praktyki, stylistyka praktyczna, praktyki adaptacyjne we współczesnej kulturze, organizacja i promocja imprez kulturalnych, czytanie kultury regionu, cyfrowy warsztat nauczyciela, wychowanie regionalne w warunkach globalizmu, lokalizmu, nomadyzmu, tutoring akademicki.

Najważniejsze publikacje naukowe:

Akt twórczy jako mimesis. „Dziś są moje urodziny” – ostatni spektakl Tadeusza Kantora, Universitas, Kraków 2005. https://www.universitas.com.pl/pl/ksiazki/198-akt-tworczy-jako-mimesis-dzis-sa-moje-urodziny-ostatni-spektakl-tadeusza-kantora.html

Szkolny teatr przemiany. Dramatyzacja działań twórczych w procesie wychowawczym, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2009. https://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/592/PM525–Szkolny-teatr-przemiany–Pieniazek.pdf?sequence=4&isAllowed=y

Uczeń jako aktor kulturowy. Polonistyka szkolna w warunkach płynnej nowoczesności, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2013: http://rep.up.krakow.pl/xmlui/handle/11716/4314

Teaching of national languages in the V4 countries, red. Marek Pieniążek, Stanislav Štěpáník, Prague: Univerzita Karlova. Pedagogická fakulta, 2016: http://rep.up.krakow.pl/xmlui/handle/11716/1265

Artysta: biokulturowy interfejs?, red. Marek Pieniążek, Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne, 2017. https://we.pl/pl/p/Artysta.-Biokulturowy-interfejs/369

„Dydaktyki języków narodowych w Europie Środkowej Metodyka i komparatystyka. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguae Polonae Pertinentia”, 2017, Z. 8. (red. z M. Szymańską): http://didactica.up.krakow.pl/issue/view/311

Polonistyka performatywna. O humanistycznych technologiach wytwarzania światów, Universitas, Kraków 2018. https://www.universitas.com.pl/pl/ksiazki/1072-polonistyka-performatywna-o-humanistycznych-technologiach-wytwarzania-swiatow.html; recenzja: M. Kalandyk, Marek Pieniążek, Polonistyka performatywna. O humanistycznych technologiach wytwarzania światów, https://ke.pcen.pl/images/artykuly/98/Kwartalnik_98-90-102.pdf

Na granicy pisma: o technologiach poetyckiego wydarzenia, w: Teksty, obrazy, performanse: zapisy doświadczeń i doświadczanie zapisu, red. W. Doliński, D. Wojakowski, Kraków 2020: http://hdl.handle.net/11716/6979

Postmedia w mediach: przypadek teatru, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura”, 2020, z. 12 (3), s. 13-29: http://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/7379/6783

Instytucjonalne obszary wolności vs. zniewolenia polonisty w dobie Chatbotów GPT , „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguae Polonae Pertinentia” 2024, Vol. 15, s. 63-78. http://didactica.uken.krakow.pl/article/view/11631

Polonistyczna sprawczość, Wydawnictwo Naukowe UKEN, Kraków 2025 (w druku).

Udział w konferencjach krajowych i zagranicznych z referatem (wybór):

• Szkolny dialog między modernizmem a postmodernizmem: z dramatu milczącej wrogości ku metodyce dramatycznego poznania, konferencja Co  oznacza  dialog  kultur  w  edukacji?, 22-23.09. 2008, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Między nowoczesnością doktrynalną a idiomatyką po-ponowoczesności.Dylematy uniwersyteckiej dydaktyki literacko-teatralnej, międzynarodowa konferencja Doświadczenie nowoczesności w literaturze i teatrze – perspektywa polska, perspektywa europejska, 5-7.06.2010, Uniwersytet Warszawski; Instytut Teatralny w Warszawie.
• Szkolne ścieżki języka: z gramatycznych manowców ku performatyce życia, ogólnopolska konferencja Wiedza o języku i kompetencjejęzykowe uczniów, 18–19.11.2010, Uniwersytet Śląski, Katowice.
• Kantor – reaktywacje własnej realności. Ostatnie spektakle Teatru Cricot 2,międzynarodowa konferencja Dziś Tadeusz Kantor! Dwudziesta rocznica śmierci Tadeusza Kantora, 8-10.12.2010, Uniwersytet Jagielloński, PWST, Kraków.
• Ocenianie jako wytwarzanie horyzontu aksjologicznie obojętnego. Problemwartościowania polonistycznych osiągnięć ucznia, ogólnopolska konferencja Wartości i wartościowanie w edukacji, nauce i kulturze, 8-9.03.2011, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin.
• Podmiot w transmedialnym dialogu z kulturą. Od fantazmatu do nowych formdramatu egzystencji, konferencja naukowa Dramat i doświadczenie, 24–25.05. 2012, Uniwersytet  Śląski, Katowice.
• Polonocentryczny dyskurs edukacyjny: ramy, poetyka, transgresje, I Kongres Dydaktyki Polonistycznej„Polonistyka dziś” kształcenie dla jutra. Diagnozy i perspektywy, 20-23.11.2013, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
• Immunization  of  didactics  of  national  languages  in  Slavic  Europe, międzynarodowa konferencja Innovation of Implementation in Education and Pedagogical Work – Challenges and Dilemmas, 14.11.2014, Uniwersytet w Belgradzie.
• Performatywne świadectwo dla języka polskiego, IV Kongres Dydaktyki Polonistycznej. Lekcja POLSKI(ego) ― praktyki edukacyjne wobec niepokojów XXI wieku, 20‒23 listopada 2019, Uniwersytet Adama Mickiewicza, Poznań.
• Lekcje języka ojczystego on-line w czasach pandemii (perspektywa polska i czeska), międzynarodowa konferencja Nové aspekty v didaktice mateřského jazyka, –14 październik 2020, Uniwersytet Karola, Praga (on-line).
• Humanoid dummies in Tadeusz Kantor’s performances and the return of the past, międzynarodowa konferencja: Application of Puppetry in CherishingNational Identity, Teacher Education Faculty of the University of Belgrade,  Belgrad 9-10.12.2022, Serbia.
• Współczesność w nauczaniu literatury i języka ojczystego w szkole. Perspektywa polska vs. czeska; konferencja: Aktuální aspekty v didaktice mateřského jazyka a literatury, Wydział Pedagogiczny, Uniwersytet Palackiego w Ołomuńcu, 10. -11. października 2023, Czechy.
• O potrzebie komparatystyki systemów nauczania języków ojczystych krajów słowiańskich; konferencja: Mеђународне научне конференције Комисије за наставу словенских језика и књижевности Meђунродног комитета слависта. Актуелни теоријско-метоДолошки проблеми проучавања и наставе словенских језика, књижевности и култура IV, Uniwersytet w Belgradzie, Belgrad, 21.12.2024, Serbia.
• Polonistyczny Anty-Syzyf, VI Kongres Dydaktyki Polonistycznej Niezgoda – opór – bunt w przestrzeni edukacyjnej, 23–25 września 2024 Instytut Filologii Polskiej, Uniwersytet Wrocławski.

Działalność popularyzatorska, pedagogiczna i kulturalna:

• Współpraca z wieloma instytucjami i ośrodkami kultury, m.in. w Olkuszu, Bolesławiu, Bukownie, Sławkowie. Redakcja wydawnictw regionalnych, almanachów konkursowych, prace w jury konkursów poetyckich (m.in. Konkursu o Gmerk Olkuski, Konkursu Pod Diablą Górą w Bukownie).
• Warsztaty metodyczne w krakowskim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli, wykłady popularnonaukowe w Towarzystwie Kultury Teatralnej w Olkuszu, w Centrum Kultury w Bolesławiu, w Dworku Białoprądnickim w Krakowie, w Zespole Szkół nr 4 w Olkuszu i Zespole Szkół w Brzesku, regularne wykłady w Uniwersytecie Trzeciego Wieku w Olkuszu.
• Opiekun Klubu Literackiego MOK w Olkuszu
• Prowadzenie Poetyckiego Uniwersytetu Piwnicy pod Baranami, 25 wykładów wygłoszonych w latach 2022-2024 w Krakowskim Forum Kultury. https://www.krakowskieforum.pl/wydarzenie-806-poetycki_uniwersytet_piwnicy_pod.html

Odznaczenia i nagrody:

• Statuetka Towarzystwa Kultury Teatralnej w Olkuszu 2012,
• Nagroda Artystyczna Burmistrza Miasta Olkusza 2013,
• Nagroda Rektora Uniwersytetu Pedagogicznego – nagroda III stopnia za uzyskanie stopnia doktora habilitowanego2013,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (Minister Edukacji Narodowej 2014),
• Medal Srebrny za Długoletnią Służbę (Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej 2018)
• Nagroda Rektora Uniwersytetu Pedagogicznego – nagroda III stopnia za działalność organizacyjną na rzecz uczelni 2022.

Linki zewnętrzne:

Wybrane plenerowe spektakle poetyckie organizowane we współpracy z instytucjami kultury:

https://przeglad.olkuski.pl/lirycznie-pod-gwiazdami-i-posrod-zamkowych-murow/

https://przeglad.olkuski.pl/iii-noc-poetow/

https://przeglad.olkuski.pl/noc-poetow-poetyckie-cztery-pory-roku/

Wybrane wieczory poetyckie:

https://olkuszonline.pl/20190329157150/mok-olkusz-spotkanie-autorskie-z-olimpia-rychlinska-1553836024

https://www.mok.olkusz.pl/index.php/aktualnosci/wiersze-bez-tekstu

https://przeglad.olkuski.pl/i-dalej-tanczy-sama/